POLSKO-ROSYJSKIE STOŁECZNE PODCHODY - Cz. I

CZYLI RANKING/PODSUMOWANIE 

ILE TO RAZY POLACY 

PODCHODZILI POD MOSKWĘ 

A ILE ROSJANIE POD WARSZAWĘ,

WILNO CZY KRAKÓW

KRÓLESTWO POLSKIE I 

WIELKIE KSIĘSTWO LITEWSKIE 

W LATACH 1386-1434

Postanowiłem założyć ten, dość dziwny na pierwszy rzut okaz temat, ponieważ zastanowiło mnie ile to razy w naszej wspólnej historii Polacy (i Litwini) zbrojnie podchodzili pod Moskwę, a ile razy Rosjanie dochodzili do Warszawy, Wilna i Krakowa. Aby nie okazać jednostronności i w pewien sposób wyrównać szanse (jeszcze nie policzyłem ile razy każde z owych państw, wzajemnie zajeżdżało pod swe stołeczne miasta, ponieważ pragnę to uczynić dopiero w tym temacie i tutaj je po kolei zliczyć), postanowiłem w tym rankingu umieścić aż trzy polsko-litewskie miasta, ponieważ według mnie zarówno Wilno jak i Kraków były w Rzeczpospolitej Obojga Narodów nie tylko historycznymi stolicami, ale również miastami-symbolami, może nawet ważniejszymi od Warszawy, która stolicą państwa polsko-litewskiego, stała się w 1596 r. ale dwór królewski oficjalnie się tam przeniósł dopiero w piętnaście lat później, czyli w 1611 r. Dlatego też (oraz aby w pewien sposób wyrównać szanse obu stronom), postanowiłem umieścić aż trzy miasta polsko-litewskie i tylko jedno, czyli Moskwę - rosyjskie. 

 

ZACZYNAJMY WIĘC: 

 WYPRAWA OLGIERDA I KIEJSTUTA 

NA MOSKWĘ

1368 r.

LITWA - ROSJA

1:0

1368 r. to bodajże pierwszy rok w historii, gdy wojska litewskie (jeszcze wówczas jedynie litewskie, gdyż do pierwszej unii z Królestwem Polskim dojdzie dopiero w Krewie w 1385 r.), pod wodzą wielkich książąt, braci - Olgierda i Kiejstuta, ruszyły w listopadzie tego roku na podbój Moskwy, stolicy niewielkiego wówczas Księstwa Moskiewskiego (miasto Moskwa zostało założone w 1147 r.). Wielkie Księstwo Litewskie po podbojach dokonanych w pierwszej połowie XIV wieku, przez Giedymina i jego synów (Olgierda i Kiejstuta), sięgały na wschodzie aż po Smoleńsk, Briańsk, Nowogród Siewierski i Korsuń na południu, zaś strefa wpływów Litwy obejmowała Twer, Rostów i Niżny Nowogród (daleko na północny-wschód od Moskwy). Księstwo Moskiewskie zaś, także się prężnie rozwijało, pod rządami swych władców - Siemiona (Szymona - panował w latach 1340-1353), jego brata Iwana II (1353-1359) i syna Iwana - Dymitra IV (1359-1389). Jednak ziemie opanowane wówczas przez Moskwę były dość niewielkie i można by rzec, że do śmierci Dymitra IV granice Księstwa Moskiewskiego praktycznie nie wyszły spoza przygranicznych ziem samej Moskwy.

Dymitr jednak prowadził politykę dość odważną i zdecydowanie dążył do usamodzielnienia się spod władzy chanów tatarskich ze Złotej Ordy, która wciąż wówczas (począwszy od wyprawy mongolskiej z lat 1237-1240), pozostawała pod zwierzchnią władzą tatarsko-mongolską. Chan był zwierzchnikiem ruskich książąt i to od jego woli zależało czy któryś z nich mógł dalej władać w swoim państwie (a raczej państewku, gdyż księstwa te zostały rozbite na poszczególne, mniejsze prawie że miasta-państwa). Każdy kolejny ruski kniaź, który chciałby objąć władzę w swoim mieście, musiał poprosić o zgodę chana Złotej Ordy tatarskiej, co oczywiście łączyło się z odpowiednio dużą daniną (czyli łapówką), która miała przyspieszyć zgodę. Gdy już ją uzyskał i zostawał księciem, musiał słuchać poleceń, płynących z Saraju (stolicy Złotej Ordy), zbierać coroczną daninę, wyznaczoną przez chana (tym zajmowali się specjalnie wysyłani na ruskie dwory książęce - baskakowie, specjalnie urzędnicy powoływani przez chana, których zadaniem było również pilnowanie podległości poszczególnych książąt i realizowania przez nich tatarskiej polityki w ruskich państwach). Jeśli danina była zbyt mała, lub książę spóźniał się z jej dostarczeniem, jarłyk książęcy, mógł zostać cofnięty, a taki książę natychmiastowo tracił władzę. Książęta ruscy nie realizowali polityki zgodnej z interesami własnego kraju/miasta, tylko taką, która podobała się chanowi - aby tylko utrzymać się przy władzy i uzyskać również dla swego potomka książęcy jarłyk.   

Dymitr IV, choć oficjalnie pozostawał wiernym lennikiem Złotej Ordy, to jednak konsekwentnie dążył do uniezależnienia się od Tatarów. W 1367 r. (a więc na rok przez inwazją książąt litewskich), otoczył Moskwę po raz pierwszy w dziejach kamiennymi murami obronnymi. Jednocześnie wdał się w konflikt zbrojny z pozostałymi księstwami ruskimi (np. z Księstwem Połockim, Twerskim, Smoleńskim i Briańskim). W listopadzie 1368 r. ruszyła wielka litewsko-smoleńsko-briańsko-twerska wyprawa zbrojna na Moskwę Dymitra IV. Wojska sprzymierzonych wkraczając w granice Księstwa Moskiewskiego, zdobyły i spaliły grody Chołchl, Obolensk i Trotny, a następnie podeszły pod samą Moskwę, którą zdobyły, lecz książę Dymitr zamknął się z wojskiem na Kremlu, który umocnił i zamienił w prawdziwą twierdzę. Kolejne ataki podejmowane w celu zdobycia Kremla nie przynosiły żadnych rezultatów, dlatego też postanowiono zawrócić. W drodze powrotnej złupiono resztę zachodnich terenów Księstwa.

DRUGA WYPRAWA OLGIERDA 

NA MOSKWĘ

1370 r.

LITWA - ROSJA 

2:0

W początkach grudnia 1370 r. ponownie ruszyła litewsko-ruska (smoleńska), kampania przeciwko Moskwie. Tym razem prowadził ją sam wielki książę Olgierd (wspierany przez Światosława smoleńskiego, który zdobył grody: Protwę i Wereję). Dymitr IV postanowił zagrodzić drogę najeźdźcom nad rzeką Trosną, ale bitwa która tam miała miejsce, zakończyła się zwycięstwem wojsk litewsko-smoleńskich i ich marszem na Moskwę. Rozpoczęło się kilkudniowe oblężenie miasta, które jednak szybko zostało zwinięte, na skutek decyzji samego Olgierda, który obawiał się że niedotrzymania wierności przez oddziały smoleńskie, a to na skutek klątwy, jaką rzucił na Smoleńszczan metropolita moskiewski - Aleksy. Zawarto więc pospieszny pokój, który odpowiadał obu stronom - Litwini i Smoleńszczanie odstępowali spod Moskwy, a w zamian do Wielkiego Księstwa Litewskiego zostawały przyłączone niewielkie nadgraniczne grody, wcześniej opanowane przez Moskwę.

 

WYPRAWA WITOLDA NA MOSKWĘ

1408 r.

LITWA/POLSKA - ROSJA

3:0

Wyprawa z 1408 r. była pierwszą bodajże zbrojną wyprawą na miasto Moskwę, w której udział wzięło również rycerstwo polskie (5 000 jazdy pod wodzą marszałka koronnego - Zbigniewa z Brzezia, wysłane przez króla polskiego - Władysława II Jagiełłę, swemu przyrodniemu bratu, wielkiemu księciu litewskiemu - Witoldowi). Miejsce koncentracji wojsk, wyznaczono w Smoleńsku (Księstwo Smoleńskie). Moskwa w tym czasie była już bardzo osłabiona, bowiem w tym samym roku (w pierwszej jego połowie), na Moskwę wyruszył władca Złotej Ordy - emir Edygej (sprawował on realną władzę w państwie, w imieniu marionetkowego chana Pulada). Wyprawa Tatarów, była wyprawą karną, bowiem książę moskiewski Wasyl I (syn Dymitra IV, panujący w latach 1389-1425), ociągał się z zapłaceniem należnej daniny. Tatarzy zdobyli Kołomnę i spustoszyli Księstwo Moskiewskie, podchodząc pod samą Moskwę, ale nie przystąpili do jej oblegania ani też zdobywania, ponieważ przestraszony książę Iwan, natychmiast pospiesznie zebrał wśród swych poddanych należną daninę i wręczył ją Edygejowi, deklarując swą wierność oraz posłuszeństwo chanowi Złotej Ordy. 

Tymczasem w obozie pod Smoleńskiem gromadziły się siły Witolda, który ściągał swych lenników i sojuszników ze wszystkich podległych wówczas Litwie krain. Wyprawa ruszyław drugiej połowie 1408 r. ale Litwini, Polacy i Rusini nigdzie nie napotkali żadnych sił moskiewskich, co pozwoliło im swobodnie pustoszyć tereny rzek Ugry i Oki. Książę moskiewski - Wasyl I, zdając sobie sprawę że nie będzie w stanie sprostać temu najazdowi, oraz że nie może już nawet zapłacić Witoldowi za odstąpienie od Moskwy (oddziały litewsko-polsko-ruski podeszły pod Moskwę we wrześniu 1408 r.), postanowił poprosić go aby odstąpił od oblężenia, oddając mu w zamian wszystkie ziemie moskiewskie zdobyte wcześniej, aż do rzeki Ugry. Poza tym książę Wasyl musiał się zrzec pretensji do Siewierza, księstwa briańskiego, księstw wierchowskich, Nowogrodu Wielkiego oraz Pskowa na korzyść Litwy i Polski (Nowogród został uznany za władztwo Litwy, zaś Psków Polski). I tak pozostało aż do 1426 r. gdy Psków podporządkował się Litwie (Witoldowi).

WIELKI KSIĄŻĘ LITEWSKI

WITOLD

 

WIELKA WYPRAWA WSCHODNIA

WITOLDA

1427 r.

MOSKWA UZNAJE 

ZWIERZCHNICTWO LITWY  

 

LITWA - ROSJA

4:0

 Wyprawa z roku 1427 była największą bodajże w całej historii Litwy, jako państwa samodzielnego (nie zjednoczonego jeszcze z Koroną Polską). Jednak najzabawniejsze w tym wszystkim jest to, że ... nie było to wcale wyprawa zbrojna, a raczej triumfalny pochód Witolda po swych wschodnich terytoriach, która jednak zakończyła się ogromnym sukcesem, bowiem przerażony ową demonstracją siły i objazdem wschodnich ziem i księstw państwa litewskiego, książę moskiewski - Wasyl II (syn Wasyla I, panujący w latach 1425-1462), uznał się za ... lennika Wielkiego Księstwa Litewskiego, a Witolda za swego pana, protektora i suwerena. I to bez żadnych działań zbrojnych ze strony Witolda, który tym samym rozszerzył swe wpływy daleko na europejski wschód. Ród Giedymina rozrósł się tak bardzo i tak bardzo urósł w siłę, że kontrolował ogromne połacie ówczesnej Europy - Witold jako wielki książę litewski, był władcą nie tylko samej Litwy, Żmudzi, księstw Czernichowskiego, Kijowskiego, Mścisławskiego, Briańskiego, Starodubowskiego, Trubeckiego, Smoleńskiego, Wiazemskiego, Bialskiego, Możajskiego, Nowosilskiego, Kurskiego, Odojewskiego, Worotyńskiego, Rżewskiego, Twerskiego, ale również kontrolował Republikę Nowogrodu Wielkiego (czyli m.in.: tereny dzisiejszego Petersburga), Republikę Pskowską oraz od 1427 r. Księstwo Moskiewskie.

Jego kuzyn - Władysław II Jagiełło, zasiadał na tonie Królestwa Polskiego i kontrolował Księstwo Mazowieckie oraz Hospodarstwo Mołdawskie, a o mały włos (odmówił), zostałby kolejnym cesarzem rzymskim w Rzeszy (taka propozycja padła w 1412 r. po zwycięstwie Jagiełły i Witolda nad Zakonem Krzyżackim w bitwie pod Grunwaldem z 15 lipca 1410 r.). Prawdziwa jednak potęga dynastii Giedyminowiczów, rozpocznie się dopiero w następnym i jeszcze kolejnym pokoleniu, gdy do tych zdobyczy dojdą również Czechy, Węgry (z Siedmiogrodem, Słowacją, Transylwanią, Banatem, Chorwacją i Bośnią), a jeszcze potem kolejne tereny dzisiejszych państw Łotwy i Estonii. 

 

CDN.