BILISTICHE - "PERŁA NILU" - Cz. I

O TYM JAK AMAZONKA STAŁA SIĘ

JEDNĄ Z NAJSŁAWNIEJSZYCH

KURTYZAN ŚWIATA 

Jakiś czas temu przeglądając sobie Wikipedię, natrafiłem na artykuł dotyczący króla Ptolemeusza II Filadelfosa, który władał "greckim" Egiptem w III wieku p.n.e. Przeglądając jego profil, natrafiłem na informację, że król, oprócz tego że był dwukrotnie żonaty, dodatkowo miał wiele oficjalnych nałożnic (konkubin), a wśród nich była kobieta o imieniu - BILISTICHE.

https://en.wikipedia.org/wiki/Ptolemy_II_Philadelphus 

No właśnie, pomyślałem sobie - Bilistiche, o niej jeszcze nie pisałem, a przecież była to niezwykła kobieta (dziś już właściwie całkowicie zapomniana). Kobieta, która uwielbiała przygody i wszelakie wyzwania. Doskonale jeździła konno (bardzo kochała konie), wdrapywała się na drzewa, całymi godzinami chodziła po mokradłach z łukiem w ręku, wypatrując zdobyczy godnej upolowania a nawet ... siłowała na rękę z mężczyznami z jej wioski (np. ze swym starszym bratem). Nie przywiązywała też zbytniej wagi do swego wyglądu i często (gdy był zbytni upał i słońce prażyło niemiłosiernie), zrzucała swą koszulę by wraz z chłopcami z wioski oddawać się wciąż nowym przygodom którzy traktowali ją jak swoją kumpelę). Nie przepadała natomiast za sukniami, kosmetykami, ani też biżuterią - w ogóle nie znosiła tych wszystkich "dziewczyńskich bibelotów". Uciekała też od towarzystwa innych dziewcząt, gdyż nie potrafiła się wśród nich odnaleźć. Matka siłą zmuszała ją by zasiadła do krosen, lub zajęła się innymi kobiecymi zajęciami w domu, lecz Bilistiche pod nieuwagę matki i gdy tylko na moment zostawała sama - wymykała się do swych braci przyjaciół, by wraz z nimi polować, mocować się i cieszyć wolnością. 

Była jednak wtedy jeszcze dziewczynką i czyż mogła przewidzieć że za parę lat, ten cały "kobiecy świat", którego wcześniej nie znosiła, stanie się jej światem, że będzie jedną z najpiękniejszych kobiet Egiptu swoich czasów - królewską faworytą i "Perłą Nilu". Że urodzi królowi syna i stanie się na długie lata jego ulubioną nałożnicą a potem do końca królewskiego życia, pozostanie jego przyjaciółką? Zapewne wtedy wówczas (w czasach młodzieńczej wolności), nie wyobrażała sobie w taki sposób siebie i swojej przyszłości. Wówczas myślała o czym innym - o wojaczce i przygodach wśród swych przyjaciół. Tak oto zaczyna się historia niezwykłej (choć zapomnianej już) kobiety, która w swoim czasie, należała do największych piękności królewskiego haremu. 

OTO JEJ HISTORIA:

Bilistiche po raz pierwszy pojawiła się na królewskim dworze w Aleksandrii prawdopodobnie ok. 277 r. p.n.e. podczas ślubu króla Ptolemeusza II z księżniczką Arsinoe II (wówczas już prawie 40-letnią kobietę, Ptolemeusz był od niej młodszy o 7 lat). Arsinoe była dodatkowo rodzoną siostrą Ptolemeusza (z małżeństwa ich ojca - Ptolemeusza I Sotera z Bereniką), czyli pokrewieństwo było bardzo bliskie. Dodatkowo Arsinoe II, nim została żoną swego brata i królową Egiptu, wcześniej obaliła pierwszą żonę Ptolemeusza II - Arsinoe I, młodą macedońską księżniczkę, córkę Lizymacha (służył on jeszcze królowi Filipowi II Macedońskiemu, a następnie jego sławnemu synowi, pogromcy Imperium Perskiego i zdobywcy Azji - Aleksandrowi, któremu współcześni już za życia nadali przydomek "Wielki").

Ok. roku 277 p.n.e. Egipt był prawdziwym regionalnym mocarstwem na terenach Północnej Afryki i Bliskiego Wschodu, oraz dużej, wschodniej części Morza Śródziemnego. Władał nim od ośmiu prawie lat, młody 32-letni faraon - Ptolemeusz II zwany Filadelfosem (przydomek ten oznacza "Miłujący Braci"). Ptolemeusz był niezwykle inteligentnym i żądnym wiedzy mężczyzną, uwielbiał bowiem wszelakie nauki, głównie zaś - matematykę, fizykę i astronomię. Był bowiem zagorzałym astronomem i jako jeden z pierwszych władców (w znanych nam czasach starożytnych), według Izaaka Newtona - "zdawał sobie sprawę że tak naprawdę Ziemia jest okrągła".  

Natomiast Arsinoe II była zupełnym przeciwieństwem brata. Była bowiem niezwykle żądną władzy i okrutną kobietą, która podstępem i zbrodnią torowała sobie drogę do korony. Pragnęła też rządzić państwem samodzielnie - jako faraon, a nie tylko jako jego małżonka. Miała też kilka cech wspólnych z Bilistiche, mianowicie była odważna i dzielna, często przywdziewała męski strój wojenny (pancerz typu greckiego - ze specjalnie wyżłobionym miejscem na piersi, kolczugę czy nagolenniki). Przy pasie zaś nosiła miecz. Była też bardzo nieprzystępna i już za życia określano ją mianem "okrutnej bogini". Była pierworodnym dzieckiem swego królewskiego ojca i najstarszą z jego córek, dlatego też uważała iż ma "boskie" prawo do władania Egiptem jako faraon (jednak, ponieważ była kobietą, pierwszeństwo władzy i panowania należało się jej młodszemu bratu - Ptolemeuszowi Filadelfosowi, z czym ona sama nigdy się nie pogodziła i konsekwentnie dążyła do zdobycia władzy absolutnej). Mimo to, gdy zmarła (ok. 270 r. p.n.e.), Ptolemeusz II nadał jej przydomek: "Thea Filadelfos" ("Bogini Miłująca Brata").

Dążenie Arsinoe II do zdobycia władzy absolutnej nad Egiptem, uwidoczniło się chociażby w kształcie jej korony królewskiej, która w żadnym razie nie przypominała dawniejszych oznak władzy, faraonów z dawnych czasów (takich jak biała korona Górnego Egiptu, czerwona korona Delty, królewskie męskie nakrycie głowy - błękitny nemes, niebieska korona - kepresz, czy żeńska korona z piór sępa). Korona królowej Arsinoe II składała się z czterech połączonych ze sobą elementów - czerwonej korony Dolnego Egiptu, rogów baranich (symbolizujących największego z egipskich bogów, utożsamionego z greckim Zeusem - boga Amona oraz... męską potencję), następnie rogów krowy (symbol bogini "żywych i umarłych" - Hathor), oraz dysku słonecznego (harmonii pierwiastka męskiego i żeńskiego). Na to wszystko nakładał się jeszcze bujny różnokolorowy pióropusz. Ciekawostką jest że żyjąca w ponad dwieście lat później, najsławniejsza przedstawicielka dynastii ptolemeuszy - Kleopatra VII, wzorowała kształt i wielkość swojej korony, właśnie na tej z czasów Arsione II. 

Założycielem dynastii ptolemejskiej (Lagidów), był przyjaciel Aleksandra Wielkiego i jeden z siedmiu jego osobistych ochroniarzy - Ptolemeusz (prawdopodobnie nieślubny syn Lagusa - macedońskiego szlachcica i niewolnicy króla Macedonii Filipa II, którą ten ofiarował Lagusowi - Arsinoe). Ptolemeusz był o ok. dziesięć lat starszy od Aleksandra Wielkiego, a ponieważ jego ojciec należał do grona "przyjaciół rodziny królewskiej", młody Ptolemeusz szybko pojawił się na dworze królewskim w Pelli i zaprzyjaźnił z młodym Aleksandrem. Potem (od 334 r. p.n.e.) jako prawie 33-letni oficer, uczestniczył w kampanii Aleksandra przeciwko Persji (brał udział w bitwie pod Issos - 333 r. p.n.e. i kampanii egipskiej (gdzie w 332 r. p.n.e. w oazie Siwa, Aleksander został przez egipskich kapłanów, ogłoszony synem Zeusa-Amona). Po śmierci Aleksandra, gdy poszczególni wodzowie (diadochowie) jego armii, wyrywali sobie kawały dawnego imperium perskiego, Ptolemeusz zażądał Egiptu, jako własnej satrapii. Była to bowiem jedna z najlepszych części Imperium Aleksandra, kraj bogaty, zasobny w ludność i ze względu na swe położenie - szybko mogący uzyskać pełną niezależność. Diadochowie wyrazili na to zgodę i w 323 r. p.n.e. w wieku prawie 45 lat, Ptolemeusz został namiestnikiem satrapii egipskiej. 

Dlaczego inni diadochowie zgodzili się na oddanie tej bogatej prowincji w ręce Ptolemeusza? Ponieważ wszyscy oni razem wzięci, dążyli do opanowania innych, o wiele większych terenów dawnej monarchii perskiej i chcieli sami opanować całość tych ziem. Ptolemeusz zaś, realnie myśląc i kalkulując, że nie ma szans na opanowanie całości ziem Imperium Aleksandra, postanowił po prostu zrezygnować z walki o władzę i wykroić sobie jakiś bogaty teren, którym mógłby zarządzać i skupić się tylko na nim. Tek też się stało. Tylko raz Ptolemeusz podjął się próby skonsolidowania władzy, nad całością zdobytych terenów, w swoich rękach, ofiarowując w 308 r. p.n.e. propozycję małżeństwa, siostrze Aleksandra, księżniczce Kleopatrze. Jednak jej śmierć, pokrzyżowała jego plany i już więcej nie wracał do tematu zdobycia innych ziem Aleksandra, skupiając się na konsolidacji swej władzy jedynie nad Egiptem.

W 322 r. p.n.e. opanował on region Cyranejki z Cyreną jako jego stolicą, powierzając zarząd nad tą prowincją w ręce Ofellasa, który notabene rządził tam niczym niezależny władca. W 321 r. p.n.e. musiał zmierzyć się z pierwszym poważnym wyzwaniem, jakim był atak Perdikkasa (regenta Macedonii i oficjalnego zarządcy całości ziem zdobytych przez Aleksandra Wielkiego), na Egipt. Ta wojna, którą można by nazwać wojną o "ciało Aleksandra" (gdyż Perdikkas nakazał by zwłoki Aleksandra przewieźć do Macedonii i złożyć w królewskim grobowcu w Pelli, jednak gdy ciało wielkiego króla, było jeszcze w Damaszku, Ptolemeusz przekonał tych, którzy ciało transportowali, że Aleksander zawsze pragnął spocząć w założonej przez siebie egipskiej Aleksandrii. Tak też się stało. To "wtrącenie" się Ptolemeusza w nie swoje sprawy, wywołało jednak kontrakcję Perdikkasa, który uderzył zbrojnie na Egipt, zajmując twierdzę Pelusion i dochodząc do Nilu (którego jednak jego żołnierze nie byli w stanie przekroczyć, zbuntowali się, zabili Perdikkasa - ok. 320 r. p.n.e. - i powrócili do Macedonii). Egipt został uratowany a ciało Aleksandra spoczywało w aleksandryjskim grobowcu do czasów rzymskich (ponoć Kleopatra VII pokazała je przebywającemu w Egipcie Gajuszowi Juliuszowi Cezarowi w 47 r. p.n.e., a Oktawian August również je obejrzał, po pokonaniu Antoniusza i Kleopatry i opanowaniu Egiptu w 30 r. p.n.e. Co ciekawe, gdy egipscy kapłani chcieli mu pokazać inne grobowce królów z dynastii Ptolemeuszy, Oktawian miał odpowiedzieć: "Króla chciałem zobaczyć, zwłoki mnie nie interesują").

 

Rok 301 p.n.e. był czasem triumfu monarchii egipskiej, gdyż w tym roku w bitwie pod Ipsos, koalicja sił Lizymacha, Seleukosa i Kasandra, ostatecznie rozbiła syryjsko-anatolijskie państwo Antygonidów (Demetriusza Poliorketesa i jego syna Antygona). Dzięki temu (mimo iż siły Ptolemeusza nie uczestniczyły w tej bitwie), otrzymał on tereny Palestyny i Syrii. Wcześniej zaś, bo już w 305 r. p.n.e. oficjalnie koronował się (jako Ptolemeusz I Soter - co znaczy "Zbawiciel"), na faraona Egiptu, odnawiając po prawie 40-tu latach (czyli od upadku ostatniego suwerennego faraona egipskiego - Naktanebo II i zdobyciu ówczesnej stolicy Egiptu- Memfis, przez Persów w 342 r. p.n.e.), niepodległą monarchię egipską.  

Ptolemeusz II objął władzę jako koregent, jeszcze za życia swego ojca w 285 r. p.n.e. w wieku 24 lat. Ptolemeusz I zakończył żywot w dwa lata później, pozostawiając Egipt w niepodzielnych rękach swego syna. Kraj, który pierwszy monarcha z rodu Lagidów, pozostawił w spadku swemu następcy, był zasobny i majętny. Skarbiec królewski był pełny, flota egipska stanowiła drugą po kartagińskiej siłę w basenie Morza Śródziemnego (wkrótce się to zmieni,gdy w 260 r. p.n.e. stworzona od podstaw przez konsula Gajusza Duliusza - flota rzymska rozbije tę kartagińską, otwierając tym samym okres dominacji rzymskiej marynarki na wszystkich morzach śródziemnomorskiego świata i jego okolic. Tutaj mała ciekawostka, gdy w kilka lat później - w bitwie morskiej pod Drepanum (249 r. p.n.e.), Kartagińczycy wezmą odwet na Rzymianach, pokonując flotę Publiusza Klaudiusza Pulchera, co spowoduje utratę wszystkich sił morskich, stworzonych wcześniej przez Duliusza i zagrozi dalszej rzymskiej próbie opanowania Sycylii. Wówczas to w samym Rzymie doszło do dość niecodziennego incydentu. Mianowicie siostra Klaudiusza Pulchera - Klaudia, zmierzając pewnego słonecznego dnia na Forum Romanum, niesiona w lektyce przez swych niewolników, nie mogąc znieść upału oraz tłoku, który blokował przejście jej lektyce, wychyliła się z niej i w gniewie wykrzyknęła w stronę tłumu: "O jakże pragnęłabym aby brat mój zmartwychwstał i raz jeszcze wygubił to stado baranów". Chodziło jej oczywiście o Rzymian zalegających ulice, lecz za swe nieprzemyślane słowa, musiała potem publicznie przeprosić na forum, twierdząc ze wypowiadając te słowa nie miała na myśli Rzymian - początkowo bowiem trybun ludowy, zażądał dla niej kary śmierci za zdradę i nawoływanie do zagłady ludu rzymskiego). 

Tak więc państwo Ptolemeusza II Filadelfosa, gdy w 277 r. p.n.e. brał on za żonę swą starszą siostrą Arsinoe II - było zasobne, bogate i potężne. Na dworze królewskim w Aleksandrii, podczas tej ceremonii, znajdowała się wówczas także młoda dziewczyna o imieniu Bilistiche - o której ten temat rozpocząłem i której pogmatwane losy zaprezentuję w kolejnym temacie z tej serii.

CDN.