ŻYCIE KOBIET KALIFÓW
DYNASTII ABBASYDÓW
I
AL-CHAJZURAN
Cz. IV
Gdy tylko al-Chajzuran została poinformowana o śmierci syna (nim jeszcze wiadomość ta dotarła do ludu) poleciła uwolnić Jahję Barmakidę i wezwała go do siebie. Poleciła mu następnie, aby poinformował o śmierci brata Haruna, który przebywał w Pałacu Wieczności poza murami Bagdadu. Gdy Jahja tam dotarł była jeszcze noc, a Harun spał w swym łożu i gdy ten otworzył drzwi i wszedł do jego komnaty, natychmiast powitał go jako nowego kalifa. Harun początkowo przestraszył się. Sądził bowiem że jest to podstęp, który ma wykazać jego wierność wobec brata, a w sytuacji gdyby uznał się kalifem miał zostać aresztowany i zapewne skazany na śmierć, dlatego też konsekwentnie odmawiał przyjęcia tytułu i objęcia władzy. Dopiero gdy Jahja spokojnie poinformował go że jego brat już nie żyje i że to on jest teraz nowym kalifem, początkowo niechętnie, ale potem coraz śmielej zaakceptował rzeczywistość. Gdy słońce stało i nastał poranek (14 września 786 r.), Harun ar-Raszid pierwsze co uczynił, to udał się do matki, do pałacu w dzielnicy Ar-Rusafa, gdzie ją powitał. Następnie pojechał do Isabadu gdzie zmarł jego brat - al-Hadi i tam długo modlił się nad jego ciałem, a następnie (zgodnie z islamskim zwyczajem) polecił pochować go jeszcze tego samego dnia. Oczywiście lud od razu zaakceptował nowego kalifa, natomiast przeciwnicy Haruna nie byli przygotowani na taki rozwój wydarzeń i zostali nim całkowicie zaskoczeni. Oczywiście pozostawał jeszcze przy życiu synek al-Hadiego - Dżafar, który natychmiast został aresztowany i dalszy słuch po nim zaginął (co świadczy dobitnie o tym, jaki spotkał go los, jako że Harun nie mógł sobie pozwolić na pozostawienie przy życiu bratanka, który mógł w przyszłości zagrozić jemu, lub jego potomkom). Tak oto rozpoczęło się nowe panowanie.
al-Chajzuran oczywiście stała się osobistym doradcą syna, a jej władza była porównywalna (a niektórzy historycy twierdzą że nawet większa) jak w czasach al-Mahdiego (swego małżonka, na którego wywierała wielki wpływ). Wkrótce potem Harun uczynił Jahję Barmakidę wezyrem (ofiarowując mu przy tym swój sygnet) i polecając aby sprawował rządy w taki sposób w jaki "uzna za najlepszy" (jak opisuje to kronikarz al-Tabari). Jahja miał dwóch synów. Starszym z nich był al-Fadl (zapewne rówieśnik Haruna), którego własną piersią karmiła al-Chajzuran (natomiast żona Jahji i matka al-Fadla własną piersią karmiła Haruna. Było to tak zwane wieczyste zjednoczenie braci mlecznych i od tej pory wykarmiony na mleku al-Chajzuran al-Fadl był traktowany jako brat Haruna). Drugim, młodszym synem Jahji był Dżafar, z którym Harun miał znacznie lepsze stosunki, niż ze swym bratem mlecznym. W każdym razie perska rodzina Barmakidów wywodziła się z Balchu a jej męscy przedstawiciele byli dziedzicznymi kapłanami buddyjskiej świątyni Naubachar pod Balchem (słowo "Barmak" - które następnie stało się rodowym nazwiskiem, pierwotnie było tytułem kapłanów owej świątyni i znaczyło tyle co "przełożony"). Pod rządami perskich Sasanidów, pomimo okresów krótkotrwałej nietolerancji religijnej (które były raczej wypadkiem przy pracy niż praktyką stosowaną przez Persów) i zorastryjskiej dominacji, świątynia rozwijała się świetnie. Jednak w roku 652 Balch został zdobyty przez Arabów. Początkowo też nie przywiązywali oni zbytniej uwagi do owej buddyjskiej świątyni, zajęci raczej wewnętrznymi konfliktami i "rozszerzaniem" nauk Mahometa na ziemie Bizancjum. Ale w roku 663 świątynia w Naubachar została przez Arabów spalona, a sam Balch spustoszony i zniszczony. Barmakidzi w ten sposób utracili swoją pozycję dziedzicznych kapłanów, choć nadal pozostawali jednym z najbogatszych (jeśli nie najbogatszym) rodem w okolicy.
Staraniem tej rodziny miasto Balch zostało odbudowane na polecenie arabskiego gubernatora już w roku 664 (choć to miasto było potem powodem częstych buntów ludności Perskiej w Transoksanii), ale świątyni w Naubachar odbudować nie pozwolono. Tak więc aby utrzymać swój status rodzina Barmakidów musiała zająć się innym (choć może mniej zyskownym) zajęciem. Niejaki Barmak noszący imię Chalid był zapewne lekarzem, który to zawód również przynosił dochodowe zyski. Oni mi jednak nie ma żadnych większych informacji, natomiast jego syn o tym samym imieniu (Chalid ibn Barmak - czyli Chalid syn Barmaka) był już lekarzem z całą pewnością. To właśnie on stał się założycielem muzułmańskiej (najsławniejszej) linii Barmakidów. Urodzony w roku 709 Chalid, w 725 r. trafił (wraz ze swym ojcem i trzema braćmi) na dwór Ommajadów do Damaszku, gdzie wszyscy przeszli na islam. Ojciec i większość braci Chalida (wraz z nim samym) wróciła do Balchu już w 726 r. Od 742 r zaangażowany był w ruch polityczno-religijny Haszimiya, a z chwilą wybuchu powstania Abbasydów w czerwcu 747 r. na wschodnich krańcach Imperium Arabskiego (Chorasan i Transoksania) aktywnie przyłączył się do tego ruchu. Zaprzyjaźnił się z Abu al-Abbasem (zwanym potem al-Saffah "Rozlewca krwii") i został jego medykiem. Po zwycięstwie w bitwie nad Wielkim Zabem w styczniu 750 r. i wymordowaniu większości Ommajadów w Damaszku (poza Abd ar-Rahmanem, który przedostał się do Hiszpanii i w roku 756 został tam emirem Al-Andalus) Chalid Barmakida mianowany został kierownikiem poboru podatku gruntowego (charadż) oraz sekretarzem kalifa (niektórzy historycy widzą w nim wezyra, ale pierwszym wezyrem był dopiero jego syn Jachja). Zażyłość pomiędzy kalifem al-Saffahem a jego sekretarzem była tak duża, że żona Chalida karmiła córkę al-Abbasa, natomiast żona kalifa córkę Chalida.
Po śmierci al-Saffaha w roku 754, Chalid Barmakida pozostał na swych stanowiskach jeszcze około roku, następnie został wysłany do Farsu jako jego gubernator. W roku 757 wrócił do Kufy i pozostawał w otoczeniu kalifa (najpierw tam, a od 762 w Bagdadzie), aż 766 został ponownie wysłany jako gubernator Tabaristanu. Powrócił stamtąd do Bagdadu w roku 772, a 3 lata później (po wstąpieniu na tron kalifów al-Mahdiego), został Chalid ukarany (z nieznanego powodu) karą grzywny w wysokości 3 milionów dirhamów. Przed uwięzieniem i prawdopodobną egzekucją uratowała go jedynie zmasowana akcja, jaką rozpoczął jego syn, Jahja Barmakida, który starał się pozyskać wielu wpływowych przyjaciół aby wsparli jego ojca i przekonali kalifa co do jego ułaskawienia. Ostatecznie Chalid zmarł ok. 781 r. I od tej chwili na arenę dziejową Barmakidów (a także Kalifatu) wstępuje jego syn Jahja - od 775 r. gubernator Azerbejdżanu, a od 778 r. nauczyciel, sekretarz i "mleczny ojciec" Haruna ar-Raszida. To on właśnie poinformował Haruna o następstwie tronu i to on został pierwszym w rodzie Barmakidów wezyrem, pierwszym wezyrem z nieograniczonymi kompetencjami. Od roku 786 władza Jahji była tak wielka, że podlegał on bezpośrednio jedynie samemu kalifowi, oraz... jego matce al-Chajzuran (przed którą codziennie musiał składać raporty). Pierwsze lata rządów Haruna (a ponieważ obiecałem w tym temacie nie skupiać się na sprawach innych, niż związane bezpośrednio z głównymi bohaterkami) mijały szczęśliwie (kronikarz al-Tabari praktycznie nie poświęca trzem ostatnim latom życia al-Chajzuran większych informacji, niekiedy jego zapiski sprowadzają się zaledwie do kilku zdań na rok, natomiast w czasach kryzysów jego zapiski zajmują nawet kilkadziesiąt, a często i po 100-kilkanaście stron na jeden rok). Al-Chajsuran zmarła w roku 789. Ponoć odeszła spokojnie, natomiast jej miejsce zajęła teraz inna kobieta, pierwsza małżonka Haruna - Zubajda córka Dżafara. Ale nie tylko ona będzie bohaterką kolejnej części, również i inne kobiety: Asma ciotka Haruna, oraz jego dwie siostry Banuka i al-Abbasa - które również miały swoje własne pałace w Bagdadzie i o których również opowiem.
CDN.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz