TWÓRCY EUROPEJSKICH CYWILIZACJI
SŁOWIANIE I CELTOWIE
PIERWSZE EUROPEJSKIE CYWILIZACJE
SŁOWIANIE
(POD SKRZYDŁAMI ASYRII - UPADEK IZRAELA)
(ok. 738 r. p.n.e. - ok. 635 r. p.n.e.)
Cz. IV
FILISTEA
PONOWNIE ODRODZENIE
(738 r. p.n.e. - ok. 635 r. p.n.e.)
Cz. IV
DEWARIM
(738 r p.n.e. - 586 r p.n.e.)
Cz. VI
Tak oto dotarliśmy do roku 720 p.n.e. czyli minęły już ponad dwa stulecia od inwazji faraona Szeszonka I na Filisteę, co doprowadziło do upadku filistyńskich wpływów w Palestynie które dopiero teraz zaczęły ponownie się odradzać (już pod skrzydłami Asyrii). Teraz Dalsze brnięcie w dzieje samej Palestyny nie mają sensu, jeśli nie będą związane również z dziejami Egiptu, a co za tym idzie należy (niestety) cofnąć się o te dwa stulecia i przedstawić dzieje państwa egipskiego już po inwazji Szeszonka na Palestynę. Tak więc w roku 925 p.n.e. Szeszonk - pierwszy władca Egiptu z libijskiej dynastii wywodzącej się z Bubastis, syn wodza plemienia Maszauasz (Mešweš - wym. Me:sz:wesz, z tym że "Š" czytane jako "sz" było swoistym z zamiennikiem, gdyż Egipcjanie nie znali spółgłosek "d", "ź" czytane jako "dź". Jeśli więc teraz zamienimy "sz" na "dź" to wyjdzie nam "Medzwedz" czyli innymi słowy było to słowiańskie plemię Niedźwiedzi, fonetycznie tylko zmienione w języku egipskim, aby łatwiej można je było zapisać na ścianach świątyń) Nimlota i wnuk Szeszonka Starszego. Początkowo lud Medźwedź, to byli najemnicy wynajęci przez władców Egiptu XXI Dynastii, mieszkający w kolonii wojskowej w Herakleopolis. Ale bardzo szybko rozszerzyli swoje wpływy i już za Nimlota opanowali Bubastis (do dziś współczesna historiografia nazywa XXII "libijską" Dynastię, właśnie dynastią z Bubastis). W roku w którym wyprawił się przeciwko fenicji i podporządkował sobie Izrael oraz Judę, Szeszonk I panował już od ponad 20 lat (wstąpił na tron ok. 946 r. p.n.e.). W tym czasie Egipt (po okresie upadku trwającym mniej więcej 200 lat) ponownie wracał do swojej mocarstwowej roli w regionie i przynajmniej przez kolejne stulecie taką rolę będzie pełni (potem znów przyjdzie osłabienie, a z końcem VIII wieku p.n.e. władca Asyrii - syn Sargona II, Sannacheryb nazwie Egipt "złamaną trzciną"). Była to bez wątpienia zasługa samego Szeszonka, który umiejętnie postępując w polityce wewnętrznej wyprowadził kraj z chaosu, rządów lokalnych możnowładców (czym nieco poprawił los chłopów egipskich), ale przede wszystkim podporządkował sobie kastę kapłańską (która nie mogła mu tego wybaczyć i do końca jego rządów pisała, iż był on synem wodza "Maszauasz" tak jakby to miało być jakąś inwektywą, która czyniła z władcy niegodnego narzucać swą wolę kapłanom, prawdziwym interpretatorom boskiej woli na ziemi).
Szeszonk umiejętnie się jednak zabezpieczył. Najpierw poślubił Maatkare - córkę ostatniego władcy XXI Dynastii Psusennesa II (pierwotnie był on arcykapłanem Amona-Re w Tebach od ok. 970 r., dziesięć lat później został faraonem w Delcie, a jego prawdziwe imię brzmiało: Titcheprure Psibchenne). Potem mianował swoich synów na najróżniejsze stanowiska, tak, aby zapełnić zarówno władze świeckie, jak i kapłańskie. Juput został nowym arcykapłanem Amona-Re, a jednocześnie naczelnym wodzem armii i namiestnikiem Górnego Egiptu (dzięki temu podporządkował sobie Teby, bowiem z Bubastis było daleko do królewskich Teb, gdzie rządzili kapłani Amona, którzy uważali się wręcz za udzielnych książąt, symbolicznie jedynie podległych faraonowi). Dżedptahiuefanch został trzecim prorokiem w wielkiej Swiątyni Amona w Karnaku (czyli też w Tebach królewskich). Nesa (jeden z wodzów plemienia Medźwedź, a prywatnie przyjaciel lub też druh Szeszonka z młodości) został czwartym kapłanem Amona. Nimlot zaś (jeden z młodszych synów Szeszonka) został komendantem twierdzy w Herakleopolis, a tym samym stał na straży dróg pomiędzy Górnym i Dolnym Egiptem (miał więc bodajże najbardziej odpowiedzialne zadanie ze wszystkich potomków nowego faraona). Córki szykowane zaś były do zamążpójścia za wpływowych kapłanów i to nie tylko Amona-Re, ale również tych z Heliopolis (będących naturalnymi konkurentami wszechwładnych arcykapłanów z Górnego Egiptu). Gdy w kilka lat po objęciu swego stanowiska zmarł Dżedptahiuefanch, władca powołał na jego miejsce rodzimego Egipcjanina - Dżeddżehutyiuefancha, jednocześnie dając mu za żonę jedną ze swych córek. Dwór królewski w Bubastis (miasto to zwane było również przez Egipcjan Pi-Beset) w kraju Goszen, przypominało czasy wielkości ostatnich faraonów XIX Dynastii. Stąd blisko było zarówno do Morza Śródziemnego (płynąc jedną z odnóg Nilu), jak również na Wschód, do Kanaanu (tu prowadziły cztery drogi, omijające Pustynię Szur na Synaju. Pierwsza, bodajże najłatwiejsza (chociaż trzeba było przejść przez leżące na bagnach i zasiedlone w dużej mierze przez kupców z dalekiej Fenicji Baal-Sefon, a potem już prosto do Zilu, twierdzy Peluzjum i wybrzeżem prosto do Rafii i gazy - a dalej do Aszdod, Gezer, Jerozolimy i Aszkelonu), druga wiodła chyba najkrótszą drogą z Bubastis wzdłuż gór na Synaju (z tym że wybierając tę drogę należało się zabezpieczyć w wodę, gdyż przechodzono przez tereny pustynne i aż do potoku Horeb zwanego również przez Filistynów "potokiem egipskim", nie było nigdzie źródła wody) a następnie do Negebu i przez kraj Symeona, Beniamina, i Efraima dotrzeć można było do Jerozolimy i Betel, Sychem czy Samarii. Trzecia droga była możliwą wariacją drugiej, tylko że podróżowano bardziej górskimi rejonami, do Asmon, Beerot i Negebu (a następnie taką samą trasą jak wyżej wymieniona). Czwarta droga była najdłuższa i wiodła aż przez cały Synaj prawie do jego południowych granic, przez Pustynię Sin do Morza Czerwonego, Pustynię Paran do Kadesz-Barnea, Addar, Beerot i znów do Negebu. Najbardziej optymalna wydawała się więc trasa pierwsza.
Tą drogą podążył też Szeszonk w roku 925 p.n.e. czyli w roku zniszczenia Kanaanu (ponieważ jednak opisałem już tę wyprawę w poprzednich częściach, nie będę się powtarzał i daruję ją sobie teraz). Faraon wrócił do Bubastis, wiodąc ze sobą ogromne łupy i tysiące niewolników (aby uświadomić sobie jak wielkie były to zdobycze, warto tylko powiedzieć że wystarczyły one przedstawicielom XXII Dynastii aż do jej upadku w 712 r. p.n.e. jako prywatny majątek królewski). Na krótko powróciła wielkość z czasów Totmesa III, Horemheba, Ramzesa II Wielkiego czy nawet Ramzesa III. Władca bogato obsypał zdobyczami świątynie (czym uspokoił kapłanów, nieustannie jęczących że "libijski barbarzyńca" narzucił im swoją władzę - notabene taki z niego był Libijczyk, jak ze mnie Niemiec 😉, ). Rozpoczął też ambitne plany przebudowy Świątyni w Karnaku (pracami budowlanymi kierował jego syn, arcykapłan Juput). Przebudowano dziedziniec przed II pylonem Świątyni, a na murze zewnętrznym południowego dziedzińca umieszczono triumf Egiptu nad Izraelem, Judą i Filisteą (poza tym Szeszonk wystawił również stelę triumfalną w Ipet-Sut obok annałów Totmesa III), poza tym w Świątyni Amona wzniesiono również Salę Jubileuszową. Aby zyskać materiały do tych butów, otwarto ponownie dawno zamknięte kamieniołomy w Gebel (924 r. p.n.e.), które zasiliła również znaczna rzesza przywleczonych z Kanaanu niewolników. Zawarł też intratny sojusz handlowe z Byblos (dawnym egipskim emporium na fenickim wybrzeżu, a król Abibaal wystawił nawet posąg Szeszonka w sanktuarium Baalat-Gebal). Po śmierci króla Salomona (ok. 930 r. p.n.e.) i secesji Północy pod rządami Jeroboama I, Izrael zawarł z Egiptem również sojusz polityczny przeciwko Judzie. Po interwencji zaś z roku 925 p.n.e. obaj królowie (Jeroboam i Roboam) stali się wasalami Egiptu, a stela Szeszonka stanęła pod Megiddo (niegdyś tam również swą stelę wystawił Totmes Wielki, po swej zwycięskiej kampanii z roku 1457 p.n.e.). Ostatnie lata panowania Hedżcheperre Szeszonka upłynęły pod gwiazdą odrodzenia egipskiej mocarstwowości. Zmarł on (po 33 latach panowania) w 913 r. p.n.e. a na tron wstąpił jego najstarszy syn - Sechemcheperre Osorkon I (notabene imiona Szeszonk, Osorkon czy Takelot nie są imionami egipskimi, mówi się że mają konotacje libijskie, ale wydaje mi się że bardziej północnoeuropejskie, słowiańskie, tym bardziej że zarówno Szeszonk jak i Osorkon - według tego co zapisane jest na zachowanych ostrakonach, mieli niebieskie oczy i jasne włosy).
Osorkon został współwładcą wraz ze swym ojcem na 3 lata przed jego śmiercią. Po intronizacji nowego faraona co prawda nie przybyło do Bubastis wiele poselstw zależnych i podbitych ludów (jak to miało miejsce w dawnych czasach), ale władcy Judy, Izraela, miast-państw Flistei a także sprzymierzonych miast handlowych (takich jak Byblos) wysłali Osorkonowi bogate dary na znak szacunku i poddaństwa. Przez kolejne lata do Bubastis daniny słali kolejni władcy Judy (Roboam, Abiijam i Asa) a także Izraela (Jeroboam, Nadab i Basza). Ostatecznie jednak w 14 roku swego panowania król Asa postanowił zakończyć ten proceder i odmówił dalszego podporządkowywania się Egiptowi. Tak więc Osorkon w 20 roku swego panowania (897 r. p.n.e.) wysłał do Judy ekspedycję zbrojną pod dowództwem kuszyckiego wodza o imieniu Zer. Wyprawa ta zakończyła się jednak klęską, Asa ścigał Egipcjan do granic swego kraju - co spowodowało, że po prawie 30 latach prowadzenia mocarstwowej polityki na obszarze Kanaanu, Juda (a co za tym idzie również Izrael) uniezależniła się od Egiptu. Był to okropny blamaż dla Egiptu, (Zer z rozkazu faraona został skazany na śmierć), ale wpływy Egiptu nie zostały wszędzie unicestwione, a wręcz przeciwnie. W byblos sojusz handlowy przetrwał, a król Elibaal (syn i następca Abibaala) na dowód sojuszu wystawił Osorkonowi w Baalat-Gebal nowy posąg (obok posągu jego ojca). Osorkon (podobnie jak jego ojciec) był gorliwym czcicielem bogini Bastet - opiekunki i patronki Bubastis. Ale chojnie obsypywał również złotem i wszelkimi innymi dobrami kapłanów w Tebach, Heliopolis, Hermopolis, Herakleopolis i Memfis. Przebudował świątynie Izydy w Atfih i El-Hiba, wzniósł nowe świątynie bogini Bastet i boga Atuma w Bubastis. Dokonywał również prac świątyniach w Koptos i Abydos. Założył obóz wojskowy strzegący drogi do oazy Fajum, dzięki czemu kupcy i podróżnicy mogli bezpiecznie (nie obawiając się ataku rozbójników) dotrzeć do miejsca, gdzie można było odpocząć. Gdy ok. 900 r. p.n.e. w Tebach zmarł jego brat, arcykapłan Juput, Osorkon urządził mu wspaniały pogrzeb, a na urząd nowego arcykapłana Amona-Re powołał swego syna - Szeszonka. Dziesięć lat później uczynił go swym następcą i współrządzącą, widząc w nim ogromny potencjał (według tego co można przeczytać nacechowanych tablicach, to Hekacheperre Szeszonk II był bardzo zdolnym młodzieńcem. Objął urząd arcykapłana mając około 30 lat, a wcześniej - szykowany do kariery kapłańskiej - zajmował się astronomią. Był też dobrym gospodarzem (znacznie powiększył dobra kapłańskie w Tebach). Nie dane mu jednak było panować. Zmarł kilka miesięcy po swym wyniesieniu, jeszcze za życia ojca (w 889 r. p.n.e.) powodując ogromny żal u Osorkona, który to realnie doprowadził do jego śmierci.
Nowym faraonem został teraz młodszy syn Osorkona i brat Szeszonka II - Usermare Takelot I. Nie był to wybitny władca, nie można mu też przepisać żadnego większego dzieła budowlanego. Zresztą od jego panowania zaczął się poważny konflikt w rodzinie Szeszonka I, który doprowadził do poróżnienia dwóch synów Osorkona, czyli Takelota I i nowego arcykapłana Amona-Re w Tebach - Juwelota, który oficjalnie przestał uznawać władzę swego starszego brata nad Górnym Egiptem. Tych warunkach wszelki wpływ polityczny jaki zbudował ich dziadek i utrzymał jeszcze ich ojciec, natychmiast się posypał na obszarze Kanaanu. Do wojny domowej pomiędzy braćmi nie doszło (zapewne zwyciężył rozsądek), ale Takelotowi nie udało się odzyskać władzy nad południem Egiptu, gdzie niczym udzielny władca władał Juwelot, wspierany przez lokalnych kapłanów. Dotychczasowy sojusz z Północy i Południa wspieranym małżeństwami jeszcze od czasów faraonów tynickich (XXI Dynastii), zaczął się teraz sypać jak domek z kart, osłabiając jednocześnie samą dynastię "libijską" z Bubastis. Tak więc, gdy w roku 874 p.n.e. w swym pałacu w Bubastis umierał Takelot, jego brat postanowił zawładnąć Północą i sam ogłosić się nowym faraonem. Napotkał tutaj jednak przeszkodę, gdyż jedynym co realnie wyszło Takelotowi I, to był jego syn i następca Usermare Osorkon II, który pod wieloma względami przypominał dziadka - Osorkona I - po którym nosił imię. Był to młody, waleczny książę, który jednak nie zamierzał stryjowi pozwolić na zawładnięcie jego ojcowizną. Juwelot podszedł pod twierdzę Herakleopolis, gdzie stacjonowało wojsko wierne nowemu faraonowi. Szybko się jednak stamtąd wycofał, gdy doszły doń wieści, że na południe, na czele Korpusu Delty zmierza sam Osorkon II. Juwelot po tej kampanii wkrótce także zmarł, a Osorkon na jego miejsce mianował swojego człowieka i wydawało się że Południe wreszcie zostało ujarzmione. Niestety jednak Osorkon II popełnił błąd, ulegając prośbom swego kuzyna, a syna zmarłego Juwelota - Harsiesisa, który obiecał mu wierność, jeśli tylko pozwoli mu przejąć funkcję ojca - czyli stanowisko arcykapłana Amona-Re. Osorkon uznał prawdopodobnie że lepiej iż na Południu będzie władał członek "libijskiej" rodziny, niż jakiś inny Egipcjanin, który może chcieć się usamodzielnić zyskując poparcie lokalnych kapłanów i zezwolił Harsiesisowi objąć tę funkcję. W czwartym roku panowania Osorkona II (ok. 870 r. p.n.e.) Harsies nie tylko się usamodzielnił, ale wręcz ogłosił królem w Tebach. Przyjął on tytulaturę dawnego arcykapłana Pinedżema I i ogłosił się Horusem, "Potężnym bykiem koronowanym w Tebach", podczas gdy tytulatura Osorkona opierała się jeszcze na wzorcach Ramzesa Wielkiego, czyli: "Horus, którego Re koronował na króla obu Krajów". Tak doszło do konfliktu Północy z Południem, która była jednocześnie konfliktem władzy świeckiej z kapłańską.
CDN.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz