CZYLI JAKIE BYŁY NAJWIĘKSZE
OŚRODKI HANDLU NIEWOLNIKAMI W
STAROŻYTNOŚCI I ŚREDNIOWIECZU,
ORAZ SKĄD I Z JAKICH
WARSTW SPOŁECZNYCH NAJCZĘŚCIEJ
POCHODZILI KANDYDACI
NA NIEWOLNIKÓW
II
STAROŻYTNY RZYM
(II wiek p.n.e. - V wiek)
Cz. VI
SPRZEDAŻ, DZIEDZICZENIE I WYZWOLENIE NIEWOLNIKÓW
(NA PODSTAWIE ZACHOWANYCH LISTÓW I DOKUMENTÓW STAROŻYTNOŚCI)
(XIX wiek p.n.e. - I wieku naszej ery)
Cz. III
DELFICCY NIEWOLNICY
KAMIENNE INSKRYPCJE POZOSTAWIONE W ŚWIĘTYM PRZYBYTKU APOLLONA
(II i I wieku p.n.e.)
Dziś kontynuujemy naszą eskapadę po kamiennych inskrypcjach znajdujących się w świętym okręgu Apollina w Delfach i skupiamy się oczywiście na wyzwolonych niewolnikach z II wieku p.n.e. Teraz jednak zaczynają się małe schody ponieważ schodzimy niżej, na miejsce gdzie w grudniu 1935 r. doszło do trzęsienia ziemi i tym samym uszkodzenia wielu inskrypcji i choć niektóre udało się przywrócić i odczytać to jednak nie wszystko jest jasne. Poza tym pewien problem stanowi chronologia, szczególnie zaś lista archontów delfickich, których przyznam się szczerze pełnej listy nie ma, jako że nie przetrwała do naszych czasów. Można wszakże próbować metodą prób i błędów wyznaczać poszczególnych archontów (co przyznam się szczerze będę musiał robić) i tak właśnie będzie począwszy od pierwszej zaprezentowanej przeze mnie osoby, gdzie mówimy najprawdopodobniej o roku wyzwolenia 153 p.n.e. Według mnie jest to najbardziej właściwa data, gdyż co prawda udało mi się ustalić archontów roku 157, 155, 154, 152 ale już 151 i do 144 mam problem, więc tutaj może być swoiste okienko czasowe w którym można również umieszczać owego archonta Trazyklesa, w czasie którego rządów uwolniony został niejaki Hilaron, notabene za astronomiczną jak na niewolnika sumę 15 min (pisałem już w poprzednich częściach że z reguły niewolnicy kupowani i sprzedawani byli do 4/5 min i rzadko kiedy ta kwota była większa. A jedna mina dzieliła się na 100 drachm, jedna drachma na 6 oboli, zaś 60 min to był jeden talent).
XIII
HILARON
"MĘSKIE CIAŁO"
(ok. 153 r p.n.e.)
(prawdopodobne są również daty od 151 do 144 r. p.n.e.)
Za archontu Trazyklesa, w miesiącu Teoksenios (w kalendarzu delfickim odpowiada miesiącom marzec-kwiecień) , Deksondas, syn Damona, Mantias, syn Kleodamosa (wyzwalają) niewolnika imieniem Hilaron, za cenę 15 min srebra, w porozumieniu z jego synem Dioniziosem, i on (otrzymał) całą sumę. Gwarant zgodnie z prawem miasta: Archon, syn Kalliasza. Jeśli ktoś kiedykolwiek położy ręce na Hilarionie, aby go zniewolić, niech sprzedawca Astoksenos i gwarant Archon zapewnią dla boga gwarancję odkupienia. Jeżeli nie dadzą bogu gwarancji odkupienia, niech zostaną ukarani grzywną zgodnie z prawem miejskim. Podobnie, niech pierwsi przybysze będą mieli pełną władzę, aby wziąć Hilarona pod swoją opiekę jako wolną osobę, bez narażania się na jakąkolwiek karę lub jakikolwiek proces.
Świadkowie: Kapłani Apolla: Praksias i Andronikos, urzędnicy: Deksondas, syn Damona, Mantias, syn Kleodamosa, Ksenainetos, syn Sosinikosa, oraz osoby: Timoksenos, syn Fyskeisa, Ksenon, syn Ksenokritosa, Dionizios, syn Asandrosa, Politas, syn Asandrosa, Archon, syn Kalliasza, Stratagos, syn Seilichosa.
SKARBIEC ATEŃCZYKÓW W DELFACH
(Tę inskrypcję wyryto w lewym dolnym rogu tuż przed wejściem do budynku, poniżej kolumny)
XIV
EUTYCHIS
"KOBIECE CIAŁO"
(130 r. p.n.e.)
Ten inskrypcję wyzwoleńczą wyryto na lewym dolnym bloku od frontu skarbca Ateńczyków jednego z największych monumentalnych zabytków starożytnych Delf. Archontat Habromacha (czyli 130 r. p.n.e.) był już rokiem dominacji w Helladzie Rzymu. 148 r. p.n.e. konsul Kwintus Cecyliusz Metellus pokonał i pojmał ostatniego króla Macedonii - Andriskosa, a Macedonia zamieniona została w kolejną rzymską prowincję. Najsilniejsza wówczas organizacja Hellady - Związek Achajski poczuł się zagrożony i (za namową stratega Związku Kristolaosa) doprowadził do wojny z Rzymem zakończonej w 146 r. p.n.e. klęską pod Koryntem, zniszczeniem miasta i zamianą Hellady w rzymską prowincję Achaję - ale zarządzaną z Macedonii. W tym samym czasie w Afryce prokonsul Publiusz Korneliusz Emilianus Scypion zdobył Kartaginę, a w ostatniej dzielnicy Byrsie skapitulował kartagiński generał Hasdrubal (jego żona i dzieci popełniły samobójstwo), a miasto z woli senatu skazane zostało na zniszczenie, tak, aby już nigdy się nie odrodziło (ziemia została zniszczona ogniem i posypana solą aby nigdy tam już nic nie wyrosło, ale odrodzenie Kartaginy tym razem jako rzymskiej kolonii, rozpoczęło się już prawie 25 lat po jej zniszczeniu, w 122 r p.n.e trybun ludowy Gajusz Semproniusz Grakchus udał się do Afryki aby przygotować teren pod budowę nowej rzymskiej kolonii Kartaginy, jednak z powodu obstrukcji Fanniusza i zamordowaniu Grakchusa w 121 r. p.n.e. zamiar ten nie został doprowadzony do końca. Nową Kartaginę odbudował dopiero Gajusz Juliusz Cezar w roku 45 p.n.e, pierwsze prace zaś w nowej kolonii ruszyły z początkiem roku 44 p.n.e.
To się zaś tyczy roku 130 p.n.e. to z takich ciekawostek które nie są bezpośrednio związane z polityką znalazłem chociażby taką (może poza faktem, że Ptolemeusz VIII - władca Egiptu, zamordował wówczas swego syna Memfitesa, ale to było mniej lub bardziej normalne w tych kręgach) jak choćby w Kumae w kampanii w Italii posąg Apolla płakał przez cztery dni. A także popis sztuki tanecznej wykonał konsul roku 143 r. p.n.e. Appiusz Klaudiusz (wówczas członek komisji agrarnej), który namawiał tym samym młode dziewczęta i młodych mężczyzn do tańców, które niekoniecznie były zgodne z wolą ich rodziców (choć nie wydaje się aby były sprośne). Poza tym w Rzymie piorun zabił pretora, a w Reate urodził się muł o pięciu nogach. A teraz wróćmy do Delf.
Pod archontem Habromachem, synem Mantiasza, w miesiącu Poitropios (odpowiada grudzień-styczeń), będąc bouletą (członkiem rady miejskiej) przez pierwszy semestr Diodoros, syn Archona i Damon, syn Ataniona, oraz sekretarz Archelaos, syn Peisiteosa, na tych warunkach Euangelos, syn Patrona, sprzedał Apollonowi Pytyjskiemu "kobiece ciało" o imieniu Eutychis, urodzone w rodzinie pochodzącej z Amfisy, za cenę czterech min srebra, a on (otrzymał) całą sumę, Eutychis powierzył bogu swoje odkupienie, pod warunkiem, że będzie wolna i że nikt nigdy nie mógł jej zniewolić, (tylko) żeby robiła, co chce i chodziła, gdzie chce. Poręczyciele zgodnie z prawem miasta: Filon, syn Iatadasa i Nikatas... (brak tekstu). Jeśli kiedykolwiek ktoś spróbuję zdobyć Eutychis, aby ją ponownie zniewolić, niech sprzedawca Euangelos i poręczyciele Filon i Nikatas przedstawią bogu dowód odkupienia. A jeśli nie przedstawią bogu dowodu odkupienia, niech zapłacą bogu karę dziesięciu min i niech Eutychis będzie wolna, a także niech pierwsi przybysze będą mieli pełnię władzy, aby przejąć kontrolę nad Eutychis, jako wolną osobą, bez narażania się na karę grzywny lub jakikolwiek proces.
Świadkowie: kapłan Apolla Archon, syn Kalliasza (z reguły występuje dwóch kapłanów jako świadków, jeśli jest tylko jeden to znaczy że drugi albo był zajęty, albo chory, albo zmarł i nie został jeszcze wyznaczony nowy), sędziowie Diodoros, Damon i Archelaos oraz poszczególne osoby Kle(?) syn (?), Iatadas, syn Patrona, Ortaios syn Sosiasa, Patron, syn Traseasa, Praochos i Pyrrias, synowie Archelaosa, Ateisidas, syn (?), Tymokles, syn Poliona.
XV
ANTYGONA
(30 r. p.n.e.)
Oto minęło sto lat od wyzwolenia Eutychis i teraz przenosimy się do monumentalnego tarasu, ofiarowanego przez króla Pergamonu - Attallosa I w ostatniej dekadzie III wieku p.n.e. (dziś ów taras już nie istnieje, choć kamienie użyte na jego budowę - na jednym z nich znaleziono ową inskrypcję wyzwoleńczą - ułożone są jeden na drugim). Są tam właściwie dwie inskrypcje jedna pod drugą dotyczące tej samej osoby, a Opowiadają one o wyzwoleniu niewolnicy imieniem Antygona przez jej panią Agrodyzję - córkę Marka Bibiusa. Antygona została jednocześnie obarczona obowiązkiem pozostania w domu swej pani aż do jej śmierci.
Rok 30 p.n.e. był rokiem całkowitego triumfu Gajusza Juliusza Cezara (Oktawiana) nad Markiem Antoniuszem i Kleopatrą, którzy ostatecznie w tym roku zakończyli swój żywot. Po zwycięstwie w bitwie morskiej pod Akcjum 2 września 31 r. p.n.e. żołnierze odwracali się od Antoniusza (notabene przegrał on tę bitwę na własne życzenie, jako że opuścił walczących żołnierzy i popłynął za odpływającym okrętem Kleopatry, choć jego żołnierze walczyli jeszcze przez kilka kolejnych godzin aż do zapadnięcia zmroku)
Aż do chwili, gdy nie pozostało mu nic innego jak tylko popełnić samobójstwo (ponoć Kleopatra wierzyła początkowo że Oktawian pragnie tylko śmierci Antoniusza i pozwoli jej nadal władać Egiptem, dlatego też wysłała list Antoniuszowi, twierdząc że poprzedniej nocy popełniła samobójstwo i że teraz oczekuje go w światach. Ten, z żalu i miłości do tej kobiety zabił się.
Kleopatra sądziła że dzięki temu zawsze z Oktawianem sojusz. Gdy ten jednak zażądał by udała się z nim (i dziećmi) do Rzymu jako trofeum (choć oczywiście tego nie powiedział), jej duma na to nie mogła pozwolić, dlatego też dołączyła do swego ukochanego poddając się ukąszeniu jadowitej żmii, której jad powodował szybką śmierć.
W owym 30 roku PNE zginął również ostatni morderca Cezara sprzed czternastu lat - Gajusz Kasjusz Parmensis (przez te wszystkie lata byli oni bowiem tropieni jak zwierzyna łowna i zarówno Oktawian jak i Antoniusz mordowali ich, gdy tylko wpadli im w ręce).
PIERWSZA INSKRYPCJA
Za archontu Melissiona, w miesiącu […], Arystokleas, syn Filonikosa i Antyfilos, syn Gorgilosa, będący bouleutami, Afrodyzja, córka Marka Bibiusa, sprzedała Apollinowi Pytyjskiemu "kobiece ciało" zwane Antygoną za cenę 3 min srebra i ona (otrzymała) całą sumę. Poręczyciel według prawa miasta: Eukleidas, syn Herakleidasa. Niech jednak Antygona pozostanie z Afrodyzją tak długo, jak żyje, wykonując w miarę możliwości to, co jej nakazano. Jeśli nie zrobi tego, co jej każą, niech Afrodyzja będzie miała władzę, aby ukarać ją w dowolny sposób.
Świadkowie: kapłani Apolla Kallistratos, syn Aiakidasa i Diodoros, syn Doroteosa, (a także) Lysimachos, syn Nikanora, Nikanor, syna Lysimachosa, Polemarchos, syn Damona i Orestas, syn Pasona.
DRUGA INSKRYPCJA
Pod archontem Epinikosem, synem Nikostratosa, w miesiącu Teoksenios, Diodoros, syn Filonikosa i Timoleon, syn Emmenidasa, będący bouleutami, Afrodyzja, córka Marka Bibiusa, uwolniła Antygonę od klauzuli paramone (czyli obowiązku pracy na rzecz pana nawet po wyzwoleniu), (tak), że nie jest ona już od nikogo zależna w czymkolwiek i w jakikolwiek sposób i może robić co chce.
Świadkowie: kapłani Apolla - Polemarchos i Filon oraz pojedyncze osoby: Leon, Nikanor i Lysias.
Nie wiadomo kiedy nastąpiło całkowite wyzwolenie Antygony, ponieważ nie ma możliwości odtworzenia listy archontów Delf z I wieku p.n.e. Można jednak założyć że miało to miejsce w ciągu roku lub kilku kolejnych lat.
PS: W kolejnej części teksty instrukcje dotyczące niewolników z innych greckich miast.
TROCHĘ POZA TEMATEM, ALE TAK WYGLĄDAŁ POSIŁEK RZYMSKIEGO LEGIONISTY z I/II wieku naszej ery.
(Wbrew pozorom Rzymianie jedli bardzo dobrze, na stołach nie mogło zabraknąć ani wina, ani oliwy ani też mięsiwa).
CDN.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz