CZYLI JAK DOSZŁO DO PODZIAŁU?
Przybywszy do Aleksandrii (ok. 172 r. p.n.e.) Oniasz ujrzał bogatą diasporę żydowską w tym egipskim mieście (tutejsi Żydzi byli znacznie majętniejsi od Żydów z Judei), ale nie byli też wolni od kilku problemów. Pierwszym z nich był konflikt z Samarytanami, który nakładał się na ogólny konflikt z Egipcjanami. Drugim był fakt, że Żydzi egipscy (nawet ci służący w egipskiej armii), nie mieli obywatelstwa. Paradoksalnie, obywatelstwa swego kraju nie mieli także ... Egipcjanie, jedynie Grecy byli pełnoprawnymi obywatelami egipskiego państwa Ptolemeuszy, ale też nie wszyscy (obywatelstwa nie posiadali także ci Grecy, którzy przybyli z Hellady i zamieszkali poza większymi ośrodkami miejskimi - głównie bowiem liczyły się trzy miasta, gdzie Grecy mogli uzyskać obywatelstwo poprzez osiedlenie się tam - choć też nie od razu, a dopiero po określonym czasie "zamieszkiwania" - były to Aleksandria, Naukratis i Ptolemais). Jedynie ci Egipcjanie i Żydzi, którzy osiedlili się w wyżej wymienionych miastach i ... przyjęli grecką mowę, kulturę i religię, mogli stać się pełnoprawnymi obywatelami - reszta była po prostu określana jako "tutejsi", lub "obcy". A zdobycie greckiego obywatelstwa Egiptu było o tyle korzystne, że obywatele byli zwolnieni z powinności finansowych na rzecz państwa (prócz obowiązku służby wojennej), tak więc królestwo Ptolemeuszów, było utrzymywane z pracy i środków ludności "tutejszej" bądź "obcej" - czyli głównie Egipcjan, Żydów i Samarytan.
Na tę nierównowagę, nakładała się również wzajemna niechęć Egipcjan, Żydów i Samarytan, oraz próby przypodobania się każdej z tych nacji rządzącym Egiptem Grekom. Przybywszy teraz z Jerozolimy, Oniasz ujrzał właśnie owe konflikty na własne oczy. Szczególnie zaciekle zwalczali się Żydzi i Samarytanie i co ciekawe, często przenosili w nowe miejsce swoje dawne zaszłości. Jedną z takich "kości niezgody", był spór o świątynię na górze Garizim w Samarii (w Palestynie), której budowę rozpoczęto jeszcze w czasach Aleksandra Wielkiego. Samarytanie uważali że jest ona równorzędna za świątynią jerozolimską, a nawet uważali ją za ważniejszą od tej, mieszczącej się w Jerozolimie (jako zbudowanej według prawa Mojżesza). Po zniszczeniu i zbezczeszczeniu Świątyni jerozolimskiej, oraz ostatecznym przekształceniu jej na miejsce kultu hellenistycznego (168 r. p.n.e.), Samarytanie w Egipcie zaczęli twierdzić, że teraz to już jedynie Świątynia na górze Garizim pozostała jedynym świętym miejscem religii mojżeszowej. Żydzi nie chcieli się zgodzić z tym stwierdzeniem, a ich wzajemne swary doszły nawet na dwór królewski Ptolemeusza VI Filometora. Młody władca (miał wówczas ok. 15 lat), postanowił zakończyć spór.
Zebrał u siebie w pałacu przedstawicieli zarówno Żydów jak i Samarytan, aby wysłuchać ich racji i wydać ostateczny werdykt w kwestii tego czyja świątynia jest ważniejsza. Ale ponieważ emocje sięgały zenitu i zarówno Żydzi jak i Samarytanie namawiali króla, aby wydając werdykt, jednocześnie uśmiercił pokonanych. Król przystał na tę propozycję i rozpoczęły się przemowy. W imieniu Żydów przemawiał zhellenizowany Żyd - Andronikos, zaś w imieniu Samarytan (również zhellenizowani): Sabbajos i Teodozjos. Samarytanie wywodzili więc prawo do swej świątyni, jeszcze z czasów samego Mojżesza, natomiast Andronikos stwierdził że nigdzie nie zostało napisane, aby Mojżesz nakazał budowę Świątyni w Garizim, oraz udowadniał że Świątynia w Jerozolimie opiera się na zasadzie patriarchatu i arcykapłaństwo tam następuje w ramach jednej rodziny, tej wywodzącej się od Jozuego (pierwszego arcykapłana Świątyni jerozolimskiej, który nakazał budowę II Świątyni, zaraz po wyjściu Żydów z niewoli babilońskiej, po dekrecie króla Persji - Cyrusa II Wielkiego, uwalniającego wszystkich Żydów w 538 r. p.n.e. Świątynię zaczęto budować w dwóch fazach: pierwsza miała miejsce w latach 536-534, potem w wyniku sprzeciwu Samarytan, którzy chcieli by Jozue dopuścił także ich do budowy Świątyni, prace zostały wstrzymane na piętnaście lat. Druga faza budowy miała więc miejsce dopiero w latach 519-516 p.n.e. W 516 r. p.n.e. II Świątynia jerozolimska była już gotowa). Jozue zaś pochodził z rodu Cadoka, arcykapłana z czasów, gdy jeszcze I Świątynia nie istniała (był on arcykapłanem Namiotu Zgromadzenia - gdzie modlili się Żydzi, nim ok. 960 r. p.n.e. król Salomon zbudował I Świątynię). Cadok został pierwszym arcykapłanem Namiotu Zgromadzenia w zdobytej przez króla Dawida - Jerozolimie ok. 1000 r. p.n.e.). W wyniku przemowy Andronikosa, król Ptolemeusz VI przyznał rację Żydom i skazał na śmierć Sabbajosa, Teodozjosa oraz wszystkich, obecnych na sali Samarytan i tak (przynajmniej teoretycznie) ów spór zażegnano.
MAPA ALEKSANDRII
PORT I DZIELNICA KRÓLEWSKA - REGIA
(BIBLIOTEKA ALEKSANDRYJSKA WIDOCZNA NA CENTRALNYM PLANIE -
BIAŁY, DUŻY BUDYNEK NAPRZECIWKO TIMONIUM)
Tymczasem posłużył on Żydom do głębszej refleksji nad losami własnej Świątyni w Jerozolimie. W owym czasie została ona zamieniona na kult greckiego "bałwana" (jak mawiali prawowierni Żydzi) - czyli Zeusa Olimpijskiego, tak więc Świątynia została stracona. Poza Jerozolimą były co prawda przepiękne synagogi (jak opisana w poprzednim temacie Wielka Synagoga w Aleksandrii), ale to były tylko domy modlitewne, nie świątynie - Świątynia była jedna i mogła się znajdować tylko w Jerozolimie. Ale czy na pewno? Otóż zbiegły z Jerozolimy do Aleksandrii po zabójstwie swego ojca - arcykapłana Oniasza III, Oniasz, był innego zdania. Stwierdził iż żyjący 600 lat temu, prorok Izajasz, przepowiedział że niegdyś jakiś Judejczyk z pewnością wzniesie w Egipcie Świątynię Najwyższego Boga. Tym Judejczykiem z przepowiedni Izajasza, zapragnął stać się teraz właśnie Oniasz. Czasy jednak nie były najlepsze, władca Syrii - Antioch IV Epifanes najechał zbrojnie Egipt i dotarł do Aleksandrii, którą obległ. Jedynie dzięki pomocy, jakiej Egiptowi udzielił wówczas Rzym (poselstwo senackie Gajusza Popiliusza Lenasa z 168 r. p.n.e. które doprowadziło do wycofania sił upokorzonego Antiocha IV z Egiptu - opisywałem to już w poprzednich postach z tego tematu, gdy Lenas nakreślił swą laską koło wokół Antiocha, i zażądał aby król natychmiast udzielił odpowiedzi na pismo senatu czy opuści Egipt, jeśli zaś Antioch wyszedłby z zakreślonego okręgu, bez udzielenia odpowiedzi - wówczas automatycznie wypowiadał wojnę Republice Rzymskiej, która w tym samym - 168 r. p.n.e. starła w proch pod Pydną, niezwyciężoną macedońską falangę króla Perseusza, dzieląc pokonaną Macedonię na cztery, podporządkowane sobie republiki), Egipt uniknął podboju.
Po zażegnaniu tego konfliktu (i konfliktu Ptolemeusza VI z jego bratem - Ptolemeuszem Fyskonem ("Tłuściochem"), Oniasz postanowił wrócić jednak do swego projektu, stworzenia nowej Świątyni jerozolimskiej w Egipcie. Prawdopodobnie ok. 163 r. p.n.e. w tym celu napisał list do króla Ptolemeusza VI i jego siostry (a zarazem małżonki) - Kleopatry II. Prosił w nim parę królewską, aby pozwolili mu wznieść świątynię żydowską w Egipcie, a konkretnie w miejscowości Leontopolis (leżące we wschodniej odnodze Nilu). Były tam pozostałości po dawnej, pamiętającej jeszcze czasy świetności Egipt, świątyni ku czci świętych Ruti, czyli boskiej pary Szu i Tefnut, przedstawianej w postaci lwa i lwicy). Świątynia była opuszczona, zniszczona i nienadająca się wówczas do użytku, co też w swym liście do Oniasza przypomniał król Ptolemeusz, pisząc: "Król Ptolemeusz i królowa Kleopatra pozdrawiają Oniasza. Przeczytaliśmy twoją petycję, w której prosisz, żebyśmy ci pozwolili na oczyszczenie upadłej w gruzy świątyni w Leontopolis, w okręgu heliopolitańskim, nazwanej tak od imienia polnej Bubastis. Dziwi nas, jak może być miłe Bogu wystawienie świątyni w miejscu tak dzikim i rojnym od zwierząt sakralnych. Ponieważ jednak twierdzisz, iż prorok Izajasz przed dawnymi czasy to zapowiedział, dajemy ci pozwolenie, byle tylko twój czyn był rzeczywiście zgodny z Prawem".
Po udzieleniu oficjalnego królewskiego przyzwolenia, Oniasz, na czele Żydów z Aleksandrii i innych miast Egiptu, rozpoczął porządkowanie terenu dawnej świątyni i budowę tam nowej Świątyni jerozolimskiej (świątynia powstała ok. 160 roku p.n.e. i stanowiła drugi, poza Jerozolimą żydowski przybytek świątynny). Świątynia leontopolitańska, była mniejszą kopia Świątyni jerozolimskiej, a Oniasz (jako Oniasz IV, kontynuator tradycji), został jej pierwszym arcykapłanem. Co ciekawe, Żydzi z Palestyny nie protestowali przeciwko tej budowie, istniało co prawda pewne niebezpieczeństwo podziału i konfliktu na świątynie: jerozolimską i leontopolitańską, ale wkrótce okazało się że Żydzi z Jerozolimy odzyskali swoją Świątynię, zaś ta egipska, ograniczona została tylko do samego Egiptu, zresztą w niecałe sto lat później została zamknięta. Stało się tak w 73 r. p.n.e. z powodu ucieczek właśnie do Leontopolis (gdzie mogli uzyskać wolność), niewolnej ludność Italii w czasie trwania Powstania Spartakusa. Obawiający się wybuchu podobnej rebelii w Egipcie, król Ptolemeusz XII (ojciec sławnej Kleopatry VII - późniejszej kochanki Cezara i Marka Antoniusza), nakazał zamknąć przybytek). A tymczasem co działo się w Palestynie pod rządami Jonatana ... ?
CDN.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz